Môi trường và cuộc sống con người

Câu hỏi thuộc kiểu bài nghị luận xã hội của hệ giáo dục thường xuyên 2009là:
“Câu 2 (3,0 điểm): Anh/chị hãy viết một bài văn ngắn (không quá 400 từ) phát biểu ý kiến về tầm quan trọng của môi trường tự nhiên đối với cuộc sống con người”.Vấn đề cần bàn “tầm quan trọng của môi trường tự nhiên đối với cuộc sống con người” thuộc về nội dung kiến thức của môn Địa lý.
Được một giáo viên môn Địa lý hướng dẫn, chúng tôi đã tìm cuốn SGK Địa lý 10, chương trình chuẩn, mã số CH016T8, 2008 do GS. Lê Thông chủ biên thì thấy các bài có nội dung: “Môi trường và tài nguyên thiên nhiên” (trang 159) và “Môi trường và sự phát triển bền vững” (trang 163).
Hai bài nói trên đã đề cập đến nội dung khái niệm môi trường, chức năng, vai trò của môi trường đối với cuộc sống con người và vấn đề bảo vệ môi trường sống để phát triển bền vững.
So sánh giữa đáp án của Bộ GT-ĐT cho câu hỏi này và nội dung trong SGK Địa lý 10:
Đáp án môn Ngữ văn của Bộ GD-ĐT
Kiến thức SGK Địa lý 10 (2008)
- Nêu vấn đề cần nghị luận. (0,25 điểm)“Môi trường sống của con người, tức là tất cả hoàn cảnh bao quanh con người, có ảnh hưởng đến sự sống và phát triển của con người (như là một sinh vật và như là một thực thể xã hội), đến chất lượng cuộc sống của con người.

- Môi trường tự nhiên gồm nhiều yếu tố như nước, không khí, đất... (0,5 điểm)
… Môi trường tự nhiên bao gồm các thành phần của tự nhiên: - Địa hình, địa chất, đất trồng, khí hậu, nước, sinh vật” (trang 159).
- Môi trường tự nhiên rất quan trọng đối với cuộc sống của con người. (1,0 điểm)“Môi trường địa lý có ba chức năng chính:
+ Là không gian sống của con người;
+ Là nguồn cung cấp tài nguyên thiên nhiên;
+Là nơi chứa đựng các chất phế thải do con người tạo ra” (trang 160).
- Hiện nay, môi trường đã và đang bị phá huỷ, ô nhiễm ở nhiều nơi, tác động xấu đến đời sống cộng đồng; có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là do nhận thức và hành động sai trái của con người. ( 0,75 điểm)“… môi trường sinh thái bị ô nhiễm và suy thoái nghiêm trọng (…) Những vấn đề về môi trường mà loài người đang phải giải quyết trước hết là là hậu quả của sự tác động không hợp lý của con người tới môi trường” (trang 163).
- Mỗi người đều phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường. (0,5 điểm)“Phải bằng mọi cách sử dụng hợp lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, để xã hội phát triển…tạo nền tảng cho sự phát triển tương lai” (trang 163).
Mặc dù là đề thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn, song thí sinh có thể dựa vào kiến thức trong cuốn SGK Địa lý 10 để làm bài (thậm chí có thể chép hay thuộc lòng nguyên văn các ý chính) là hầu như đã thỏa mãn các yêu cầu của đáp án.
Nhiều nội dung trong SGK Địa lý 10 còn hay hơn, cụ thể hơn đáp án, đặc biệt là ở vấn đề mấu chốt về tầm quan trọng của môi trường tự nhiên đối với cuộc sống con người.
Giá như đề thi yêu cầu thí sinh bàn về nội dung: “Suy nghĩ và hành động để bảo vệ môi trường” thì mới đúng là đề nghị luận xã hội.
Trần Quang Đại (giáo viên Trường THPT Trần Phú, Đức Thọ, Hà Tĩnh)