"Uống nước nhớ nguồn" là chuẩn mực để đánh giá tư cách con người

Qua hàng nghìn năm lao động, dựng nước và giữ nước, nhân dân ta đã lập nên bao chiến công hiển hách, những trang sử vẻ vang. Và qua đó, nhiều câu ca dao, tục ngữ thấm nhuần nhiều đạo lí làm người được truyền đi truyền lại bao thế hệ người Việt Nam. Đặc biệt là đạo lý "uống nước nhớ nguồn" thể hiện lòng biết ơn đối với những ai đã tạo nên thành quả cho người đời sau hưởng thụ.

Vậy “uống nước nhớ nguồn” là gì? “Uống nước” là sự hưởng thụ thành quả vật chất và tinh thần. “Nguồn” chỉ nguồn gốc và tất cả những thành quả mà con người đã làm. Từ đó, ta hiểu “uống nước nhớ nguồn” là lời khuyên nhủ, nhắc nhở của cha người xưa đối với các lớp người đi sau đang và sẽ thừa hưởng thành quả được tạo nên từ thế hệ người đi trước.

Trong cuộc sống, không có bất cứ một sự vật nào, một thành quả nào mà không có nguồn gốc, không do công sức lao động làm nên cả. Giống như hoa thơm trái ngọt phải có người trồng cây, đổ biết bao mồ hôi công sức đôi khi cả xương máu nữa để cây xanh non tươi tốt mới có được. Của cải vật chất trong xã hội cũng vậy, cũng đều cần đến bàn tay, khối óc cần lao của người lao động khổ công nhọc trí làm ra.

Trong phạm vi hẹp, gia đình, con cái là “thành quả” do các bậc cha mẹ đã sinh thành dưỡng dục. Người thừa hưởng sử dụng các thành quả đó phải biết đến công lao của những người tạo ra chúng. Vì thế, “nhớ nguồn” là đạo lí tất yếu. Ân nghĩa, thủy chung, không quên công lao của tổ tiên từ đó đã là một trong những phẩm chất tốt đẹp đã trở thành truyền thống cao quý của người Việt Nam. ta đã từng bắt gặp tình cảm ấy trong ca dao, tiếng nói tâm tình của dân tộc ta:

“Ai ơi bưng bát cơm đầy

Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”

Khi “bưng bát cơm đầy” ta phải biết trân trọng, nhớ ơn những ai đã “một nắng hai sương, “muôn phần đắng cay” để làm nên “dẻo thơm một hạt”.

Ngay cả đến một dải đất nước giàu đẹp của chúng ta hiện nay cũng chính là thành quả của biết bao thế hệ cha ông đã đổ máu xương công sức ra gây dựng tiếp truyền cho. Nói cách khác, được thừa hưởng cuộc sống thanh bình, no ấm hiện nay ta phải khắc ghi công lao của các vị anh hùng liệt sĩ đã hi sinh biết bao xương máu, mồ hôi và nước mắt.

Do đó, “uống nước nhớ nguồn” chính là nền tảng vững chắc tạo nên một xã hội đoàn kết, thân ái, đầy đạo lí làm người. Ai chẳng biết là sự vô ơn, bội bạc, ăn cháo đá bát sẽ làm cho con người nhỏ nhen, ích kỉ, ăn bám gia đình và xã hội.

Mỗi khi được hưởng một thành quả nào do người khác làm nên, chúng ta phải có nghĩa vụ giữ gìn, trân trọng và phát huy chúng. Không chỉ có thế, mỗi người còn cần tự cố gắng, cống hiến bằng chính sức lực của mình cho đất nước để trở thành một con người có ích cho xã hội. Có như thế, xã hội mới phát triển, đó là cách “nhớ nguồn” thiết thực.

Đây là đạo lý cần có ở mỗi người, nó luôn có sẵn trong mỗi người, thể hiện tuỳ vào từng người. Mỗi khi nhận định một người, người ta vẫn hay quan tâm đến cách thực hiện và thể hiện đạo lí “uống nước nhớ nguồn” ở người ấy. Bởi vì đó là chuẩn mực quan trọng để đánh giá một con người có đạo đức tốt đẹp.

“Uống nước nhớ nguồn” là lời nhắn nhủ hết sức ngắn gọn và giản dị. Nhưng chính nó là một chân lí muôn đời. Nó là bài học sâu sắc, có giá trị từ ngàn xưa đến mai sau. Nếu chúng ta biết thực hành tốt lời dạy này, ta sẽ sống đẹp, sống có nhân cách, góp phần làm đẹp truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam ta.