Bài dự thi: Cuộc thi ra đề và viết văn nghị luận xã hội
Bài viết:
Suy nghĩ về quan niệm của nhà văn Nam Cao
-------------------------------
Trong cuộc sống ai cũng mong muốn mình phải thật mạnh mẽ. thế nhưng không phải ai cũng biết định nghĩa thế nào là kẻ mạnh. Thường người ta chỉ quan niệm rằng kẻmạnh là kẻ đánh bại được nhiều người, là kẻ có uy quyền áp đảo được người khác, khiếnngười khác phải sợ hãi. Song thực tế không phải như vậy. Kẻ mạnh phải là kẻ biết đặt lợi ích của người khác lên trên lợi ích của mình, thậm chí phải hi sinh cả bản thân. Như nhàvăn Nam Cao đã quan niệm : “Kẻ mạnh không phải là kẻ giẫm lên vai người khác để thoả
mãn lòng ích kỉ. Kẻ mạnh phải là kẻ giúp đỡ người khác trên đôi vai của mình.”
“Kẻ mạnh” – hai tiếng tưởng chừng rất đơn giản nhưng thực sự không mấy ai hiểuđược trọn vẹn ý nghĩa sâu sắc của nó. Vậy thực sự kẻ mạnh là kẻ mang trong mình nhữngphẩm chất gì? Làm thế nào để có thể trở thành kẻ mạnh trong cuộc sống này? Đó là câu hỏi mà trong chúng ta có rất nhiều người quan tâm. Mạnh ở đây phải được hiểu theo nghĩalà mạnh mẽ. Kẻ mạnh ở đây chính là con người mạnh mẽ, con người dám sống và sống có
bản lĩnh trước sự cám dỗ của cuộc sống và lòng ích kỉ của chính bản thân mình. Kẻ mạnh cũng là kẻ dám giữ gìn danh dự, lương tâm của mình, không để nó vấy bẩn hay có chút tìvết nào. Hai tiếng kẻ mạnh đã được Nam Cao đặt trong sự đối lập với quan niệm của nhiều người trong cuộc sống ngày nay đang có như một tâm sự đau đớn của nhà văn trước thựctrạng đạo đức trong xã hội đồng tiền. Ở đó người ta ghen ghét, cạnh khoé, đố kị nhau. Ởđó người ta bán rẻ danh dự nhân phẩm của mình vì những mục đích tầm thường. Trên hếtngười ta có thể dùng mọi thủ đoạn để đoạt lấy quyền lực, tiền bạc, danh vọng - những thứmà người ta tin rằng sẽ mạng lại sức mạnh.
Nhưng liệu sức mạnh ấy có thể đến được từ việc đánh bại kẻ khác, chà đạp huỷ diệtkẻ khác vì những mục đích tham vọng tầm thường của một cá nhân? Chắc chắn là không. Bởi không ai nhìn nhận một kẻ chiến thắng khi họ đánh bại đối thủ của mình. Kẻ chiếnthắng chỉ có thể là kẻ vượt lên được chính bản thân mình, vượt lên được những ham muốnnhỏ nhen ích kỉ của bản thân để giữ gìn danh dự, lương tâm làm người của mình. Là con người chắc hẳn ai cũng đã có lúc để cho những cám dỗ trong cuộc sống khiến mình phân vân như đứng trước ngã ba đường. Nhưng kẻ mạnh mẽ là kẻ không để những cám dỗ -phần xấu trong con người mình điều khiển, sai khiến để đi vào con đường bất lương, con đường mà một khi đã dấn thân thì không còn có thể quay lại. Thực tế vẫn có những kẻluôn tự dối lừa mình để lấm liếp bản chất xấu xa, nhỏ nhen, ích kỉ của mình. Và họ tìmmọi cách để đánh bại kẻ khác dù bằng những thủ đoạn hèn hạ nhất để che đậy cho bản chấtyếu đuối của mình. Những con người như vậy thường dễ ngủ quên trên chiến thắng và bị
đánh bại. Một khi đã bị đánh bại họ sẽ lộ rõ bản chất yếu đuối của mình và không có đủnghị lực để đứng dậy và bước tiếp. Do đó ta có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng: “Kẻ mạnh không phải là kẻ giẫm lên vai người khác để thoả mãn lòng ích kỉ.” Cũng do đómà trong Thế chiến thứ hai, cả hai bên tham chiến không có ai là kẻ chiến thắng. Bởi tất cả bọn chúng đều ra sức bóc lột thuộc địa với những thủ đoạn tàn ác cho cái tham vọng đế
vương của mình. Bởi “kẻ thắng” đã kết thúc chiến tranh bằng một thảm hoạ nguyên tử cướp đi sinh mạng của ba mươi vạn con người xấu số vô tội và còn đe doạ cướp đi sinh mạng của rất nhiều người hôm nay. Người chiến thắng duy nhất trong cuộc chiến đó chỉ cóthể là nước Nga Xô viết anh hùng, nhân dân Xô viết anh hùng. Nước Nga chiến thắng khi họ đã giải phong cho nhiều dân tộc bị áp bức, giúp đỡ vô tư cho các quốc gia con trong
cảnh nô lệ. Nước Nga chiến thắng vì họ có những con người như Paven say mê đem toàntâm toàn ý phục vụ nhân dân, hi sinh bản thân một cách nồng nhiệt lãng mạn, tất cả vị sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng loài người. Do đó, chính nước Nga, nhân dân Nga mới là kẻ mạnh, “kẻ mạnh là kẻ giúp đỡ người khác trên đôi vai của mình”.
Sức mạnh của con người chỉ có thể có được từ lòng nhân ái, đức hi sinh trong cuộc sống. Giống như người đàn bà trong chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu. Đó là một con người mạnh mẽ, mạnh mẽ không phải vì có thể chịu đựng được đòn roi của người chồng. Sức mạnh của con người đó thể hiện ở lòng vị tha, sự nhân hậu, sẵn sàng chịu đựng tất cả vì
con cái - những đứa con trên thuyền quanh năm thiếu đói.
Nam Cao là một nhà văn thích triết lí và những triết lí của ông mang một ý nghĩanhân bản sâu sắc. Quan niệm này cũng vậy, một triết lí làm người vô cùng đúng đắn đượcđưa ra từ một điều tưởng chừng như là một nghịch lí của cuộc sống. Nó đặc biệt có ý nghĩatrong xã hội cũ, xã hội mà ông đang sống, khi mà người nông dân bị đay nghiến trong vòng máy oan nghiệt của bộ máy quan lại, từ lí trưởng đến ông quan huyện, rồi lại mộtthằng Tây cộng thêm cả ông vua bạc nhược hèn nhát. Thế nhưng bài học đó còn có ý nghĩa
cho tới tận hôm nay. Như chúng ta đã biết, trong vòng xoáy của nền kinh tế thị trường, cókhông ít người vì lợi ích của bản thân mà sẵn sàng chà đạp lên lợi ích của người khácchiếm đoạt những thứ không phải của mình có khi bằng những thủ đoạn vô cùng xấu xa
hèn hạ. Hiểu được quan niệm của Nam Cao cũng đồng nghĩa với việc ta phải thấy được sức mạnh của lòng nhân ái, từ đó phải phê phán một cách nghiêm khắc lối sống giả tạo xấuxa đó. Đồng thời cần đề cao chủ nghĩa nhân đạo, nhân cách cao thượng, dám hi sinh lợi íchcủa bản thân cho người khác.
Tuy nhiên có một câu hỏi được đặt ra là: Vậy, những biểu hiện nào của lối sống“giẫm lên vai người khác mà ta cần tránh?” Tục ngữ có câu “mạnh vì gạo, bạo vì tiền”, chỉnhững kẻ sống coi trọng vật chất, dùng sức mạnh vật chất để áp đảo lấn lướt công lí. Vàthực tế trong cuộc sống hiện nay, có rất nhiều con người như vậy - những con người thíchdùng tiền để đoạt lấy lợi ích cho mình. Đặc biệt vấn nạn chạy chọt đang trở thành một vấnđề đáng báo động trong đời sống xã hội hiện nay. Người ta chạy chọt từ những việc nhỏnhư xin biển số xe đẹp, xin không bị giữ xe khi vi phạm Luật giao thông cho đến việc xin điểm, xin việc...Dường như xã hội hiện nay đâu đâu cùng hiện lên chữ “xin”. Xin xỏ, hối lộ đang trở thành một căn bệnh thâm căn cố đế trong con người Việt Nam, gây suy thoái nghiêm trọng đạo đức của con người. Chúng ngày càng nhin thấy nhiều hành động đi ngược lại công lí: những kẻ quan tham hàng nghìn tỉ đồng mà chỉ bị xử có vài ba tháng tù
treo, những kẻ âm thầm xả nước thải xuống sông trong suốt nhiều năm liền mà chỉ bị xử phạt vài trăm triệu đồng... Chúng ta phê phán những kẻ dùng sức mạnh vật chất để lấn át công lí những cũng thể không lên án kẻ đang nắm trong tay “sức mạnh” mà lại phản bội lại trách nhiệm mà xã hôi giao phó cho họ. Bởi một xã hội mà chứa chấp những con người như vậy, một xã hội mà công lí bị chi phối trong tất cả những sự việc hàng ngày của nó thì
rõ ràng xã hôi đó không thể tiến bộ và đi lên được.Không chỉ có vậy, giẫm lên vai người khác còn có thể hiểu là một lối sống vụ lợi, tham vọng tầm thường, sẵn sàng chà đạp, huỷ diệt đồng loại vì lợi ích cá nhân như trong
câu tục ngữ “cá lớn nuốt cá bé”. Lịch sử đã từng chứng kiến những kẻ “tà đạo”, vì muốnphục vụ cho lợi ích giai cấp của chúng đã thiêu chết nhà thiên văn vĩ đai Brunô - người đã kiên cường bảo vệ thuyết Nhật tâm cho đến khi cả thân mình đỏ rực trong ngọn lửa bạo tàn. Nhưng lịch sử cũng chứng kiến từ đây một cuộc cách mạng trong nhân thức của loàingười. Và lịch sử đã lên án những kẻ vì mục đích hèn hạ của mình mà tiêu diệt đồng loại, thiêu rụi chân lí.
Thế nhưng trong xã hội ngày nay, ta vẫn còn phải chứng kiến những hành động dã man mà tưởng chừng như chỉ có trong thời kì hoang dại của loài người. Những kẻ khủng bố đang sở hữu trong tay những loại vũ khí nguy hiểm đang từng ngày gieo rắc tai hoạ khắp nơi trên thế giới, đang còn lên tiếng thách thức tất cả chúng ta, chống lại cả nhân loại. Rồi cả những vụ giết người vô cùng man rợ đang hằng ngày xuất hiên trên báo chí
cảnh báo về sự suy thoái đến mất hết nhân tính của con người. Người ta giết người cướp của, thậm chí là bạn bè giết nhau vì hiềm khích, anh em trong nhà giết nhau vì tranh giành tài sản thừa kế. Một số quan chức còn thuê cả xã hội đen đi chém đồng nghiệp vì mục đích thăng tiến, tư thù cá nhân. Tất cả đang rung lên một hồi chuông cảnh tỉnh cho xã hội đồng tiền với những kẻ tự cho mình là mạnh đang làm lu mờ đi những truyền thống đạo đức tốt
đẹp của nhân dân ta từ ngàn đời nay.
Chưa thể dừng lại ở đó, chúng ta còn phải lên tiếng để phê phán những con người chỉ biết sống cho bản thân không quan tâm đến người khác. Bởi chính việc “mạnh ai nấy sống” chính là nguyên nhân dẫn tới lối sống vụ lợi, ích kỉ đặc biệt trong giới trẻ hiện nay. Một số bạn trẻ dường như đã quên đi trách nhiệm cộng đồng của mình suốt ngày chỉ vùi đầu vào những trò chơi vô bổ, những trang web đen trên mạng Internet. Nhưng điều đáng
nói là nhân cách một số bạn trẻ đã bị ảnh hưởng bởi những hành vi bạo lực trong các game online, đã từng dẫn tới nhiều vụ cướp của thậm chí là đâm chém của tuổi học sinh. Thực tế, đó là biểu hiện của một lối sống ươn hèn, thiếu bản lĩnh, thiếu ý chí để vươn lên. Tất cảđang đầu độc cả một thế hệ, thế hệ sau này sẽ làm chủ nước nhà.
Có thể mỗi khi nhắc đến những lời “đất nước ta có trở nên tươi đẹp hay không...”, trong lòng mỗi chúng ta đều luôn tồn tại một khát vọng mãnh liệt. Đó là khát vọng vươn lên, khát vọng chiếm lĩnh được đỉnh cao tri thức để xây dựng đất nước. Chính khát vọng đó đã khiến cho bao trái tim trăn trở, thao thức để tìm cho mình một cách nghĩ, một hướng đi đúng đắn. Thiết nghĩ quan niệm của Nam Cao chính là cách sống cần thiết cho mỗi
chúng ta hiện nay. Bởi chỉ vớí sự tự tin và lòng nhân hậu, chúng ta mới có thể hội nhập vớithế giới và đưa đất nước đi lên như lời Bác Hồ từng mong muốn. Và cũng chính vì điều đó mà tôi nghĩ rằng bản thân tôi cũng như các bạn phải rèn luyện để có kiến thức, sức khoẻ,
nhân cách tốt, có tấm lòng nhân ái yêu thương chia sẻ, giúp đỡ người khác.
Cuối cùng, tôi muốn nói rằng sức mạnh của lòng nhân ái không chỉ đến với những người cần ta giúp đỡ. Nó còn đem đến cho chúng ta nhiều niềm vui hứng khởi để bắt đầumột ngày mới với một sức mạnh mới để vươn lên một tầm vóc mới. Đó là cộ nguồn của sức mạnh chân chính.
-------------------------------------
Thái Mạnh Cường
Lớp 11A1 - Trường THPT chuyên Phan Bội Châu
TP Vinh - Nghệ An
